Spyware (Casus yazılım)

Dijital dünya, insanların hayatını kolaylaştırabildiği gibi zehir de edebiliyor. Üstelik bu durum hem çocuklar hem yetişkinler için de söz konusu olabiliyor. Spyware veya diğer adıyla casus yazılımın net bir tanımı olmadığından biraz belirsiz bir konudur.

Spyware (Casus yazılım) Nedir?

Spyware veya casus yazılım olarak adlandırabileceğimiz bu kötü amaç güden kullanımlar, bilgisayarlarınızdan gizli ve izinsiz bir şekilde verilerin toplanıp çalınması durumudur. Bu zararlı yazılım, bireylerin özel ve gizli bilgilerinin hiçbir izne dayanmadan, kişinin bilgisi dahilinde olmadan, bilgisayar kullanıcısının klavye üzerinde hangi tuşları kullandığını kayıt altına almak, gezindiği web sayfalarını kayıt etmek, sabit diskinde bulunan bilgileri incelemek, tarayıcılardan yapılan aramaları izlemek gibi farklı çeşitte ki uygulamaları yapabilme özelliğine sahiptir. Bu sayede, bireylerin banka bilgileri ya da e-posta hesaplarının şifresini ele geçirmek gibi yasal olmayan olaylar veya bireylere özel olarak açılan reklam amaçlı pencereler ve spam klasörüne düşen sapam mail (istenmeyen e-postalar) vb. rahatsızlık verici, bilgisayarın genel sistem ve ağ kaynaklarını harcayan, web sayfalarının görüntülenme ve tıklanma hızlarının düşürülmesi ya da genel anlamda bilgisayarın yavaşlaması tarzında sorunlar yaratabilecek olaylara sebep olabilir.

- Bilgisayarlara Truva atı kötü amaçlı yazılımı biçiminde virüs bulaştıran Truva atı casus yazılımı.

- Bilgisayarları ve cihazları izlemek için casus yazılım olarak da işlev gören reklam yazılımları.

- Bir site takip çerezlerinin farkındaysa ve bunları kullanmak için tasarlandıysa internette bir kullanıcıyı takip eden, sabit sürücülerde bulunan takip çerez dosyaları.

- Bir bilgisayardaki tüm etkinlikleri izlemek ve tuş vuruşları, ziyaret edilen siteler, e-postalar gibi hassas verileri yakalamak için tasarlanan sistem izleyiciler.

Spyware (Casus yazılım) Türleri Nelerdir?

Siber güvenlik uzmanları tarafından birçok farklı yeni casus yazılım türü ortaya çıkarılsa da, en yaygın casus yazılım türleri aşağıdaki gibidir:

Keyloggers : Sistem monitörleri olarak da bilinen keyloggers’lar; tuş vuruşları, arama geçmişi, e-posta etkinliği, sohbet odası iletişimleri, erişilen web siteleri, sistem kimlik bilgileri vb. dahil olmak üzere bilgisayarınızın etkinliklerini kaydetmek için tasarlanmıştır. Daha karmaşık bir örnek, yazıcılardan geçen belgeleri de toplayabilir.

Browser Hijack : Web tarayıcısını kontrol eden ve gereksiz veya istenmeyen reklamlar gösteren kötü amaçlı bir programdır. Tarayıcıya sızar, herhangi bir izin istemeden tarayıcınızın favori klasöründe internet kısayolu oluşturur ve bu şekilde çalışır.

Adware : Herhangi bir onay olmadan kullanıcının cihazına girerek; indirme veya pazarlama amacıyla bir web tarayıcısında reklam afişleri görüntülenmesini sağlayan bir yazılımdır.

Diallers : 900'ü otomatik çevirerek veya kullanıcının izni olmadan ücretli aramaları çevirerek mağdura büyük mali zarar veren bir yazılımdır.

Modem Hijacker : Modem korsanları, yetkisiz aramalar yapmak ve çevrimiçi bağlantınız üzerinden web sitelere erişmek için telefon hattınıza bağlanır. Genellikle bu casus yazılım programı, yüksek fiyatlı telefon numaralarını aramak ve porno vb. web sitelerine erişmek için kullanılır. Faturanızdaki yetkisiz ödemeleri görene kadar erişim ve aramalar hakkında bilgi sahibi olmazsınız.

Spyware (Casus yazılım) Nasıl Bulaşır?

Casus yazılımlar bilgisayarınıza veya akıllı telefonunuza birkaç farklı yolla ulaşabilirler.

Birincisi, sizi izlemek için başka biri tarafından kasten kurulabilirler. Telefonunuzun ekran kilidini kullanmanız gerektiğinin nedenlerinden biri budur; cihazınızı yetkisiz erişime açık bırakmamalısınız.

Casus yazılımlar büyük olasılıkla, bizzat yüklediğiniz bir program veya uygulamayla birlikte gelir. Genellikle indirme yöneticileri, kayıt defteri temizleyicileri gibi faydalı bir yazılım kılığına girmiş programlar aracılığıyla indirilirler. Bazen, video oyunları ile birlikte gelirler. Hatta gerçek, faydalı programlarla bir yazılım paketine dahil edilmiş halde bulunabilirler. Hem Apple hem de Google, casus yazılımların işletim sistemlerine sızmasını önlemek için elinden geleni yapsa da casus yazılım içeren paketler Google Play Store'a erişmeyi başardı, bu yüzden çok dikkatli olamazsınız.

Casus yazılımlar kimlik avı yoluyla yayılabilir; tıklandığında casus programı indiren bağlantılar içeren e-postalar gönderebilir. Sahte bir web sitesi aracılığıyla da bulaşabilir; örneğin saygın bir kuruluşa aitmiş gibi görünen ancak aslında sahte olan ve bağlantıları casus yazılımı indirmeye veya tarayıcınıza yüklemeye başlayacak bir web sitesi.

Casus yazılımlardan Korunma Yolları Nelerdir?

Aşağıdaki birkaç temel ipucu, bilgisayarınızda veya akıllı telefonunuzda casus yazılımla karşılaşma olasılığınızı azaltacaktır:

Güvenli Yedekleme Yapın :  Sisteminiz zararlı bir yazılımın veya bir virüsün etkisi altına girdiğinde başvuracağınız ilk yöntem yedeklemenize geri dönmek olacaktır. Çoğumuz güvenli bir yedekleme yapmaya üşeniriz. Zararlı yazılım sisteme girdikten sonra anca aklımızı gelen bu kurtarma yöntemi, ya yedeklememizin muhtemelen çok eski olmasından dolayı ya da kritik dosyaları barındırmaması sebebiyle bir işimize yaramaz. Yeni virüslerin bazıları bu yedekleme dosyalarını da hedef alabildiği için en az iki farklı güncel yedekleme dosyasına sahip olmanızı tavsiye ederiz. Bunlardan birisini «Cloud» benzeri bir sistemde barındırmak diğerinin ise fiziksel bir depolama cihazında tutmak en mantıklı önlem olacaktır.

Sisteminizi Güncel Tutun :  Kabul edelim ki «Güncelle ve Kapat» uyarısını hiç birimiz önemsemeyiz hele bu uyarı bir de mesai bitine denk gelmişse kesinlikle ertelenir. Kullanıcılar tarafından bu önemli uyarının ertelenmesinin bir diğer genel sebebi ise, güncelleme sonrasında problemler çıkma ihtimali ya da yeni yamanın alışma sürecinden çekinilmesidir. Fakat geçtiğimiz günlerdeki büyük siber saldırının başlıca hedefinde güncellenmemiş Windows kullanıcıları vardı. Kendilerinin hedef olmalarının yanı sıra bu virüsün yayılmasına da sebep oldular. Microsoft tarafından desteği kesilen; Windows XP, Windows 7 gibi sistemlerden vazgeçmeniz ve yeni yamaları vaktinde kabul etmeniz çok önemlidir. Zararlı yazılımlardan korunma yolları arasında belki de en önemlisi, sisteminizi güncel tutmanızdır.

Antivirus Yazılımlarını Hafife Almayın :  Kötü amaçlı yazılımlar kendilerini sürekli güncellemekte ve bazen Antivirus programları yetersiz kalmaktadır. Fakat unutmayın ki bu programları kullanmayanlar en temel ve yaygınca kullanılan tehditlere bile sistemlerinin koruyamamaktadırlar. Antivirus programları, daha basit suçların peşinde olan kimseler tarafından sizi ilk hedef olmaktan kurtarmaya yeterlidir. Her ne kadar sonucu aynı olsa da, çok komplike bir yazılımın yüzünden sisteminizin kullanılmaz hale gelmesi, çoğu kullanıcı tarafından bilinen basit bir aldatmacaya kurban gitmekten iyidir.

İş Ortamında Bazı Dosyalara Ulaşım Kısıtlamaları Uygulayın : Çok fazla çalışanı bulunan şirketlerin güvenlik açıklarının kullanılması sonucu karşılaşacakları fatura çok ağır olabilir. Bir çalışanın dikkatsizliği bütün şirketin işleyişini engelleyebilir. Şirket içi yazışmaların veya dosya transferlerinin bütün çalışanlara açık olması, çalışanın kendisiyle ilgili olmayan fakat şirket içi bir dosya olduğunu düşündüğü virüsleri sisteme sokmasıyla sonuçlanabilir. Şirket çalışanları sadece kendilerini ilgilendiren dosyalara erişim sağlar ise dışarıdan gelen zararlı yazılımı algılamaları daha kolay olacaktır.

Ayrıca aşağıdaki önlemleri dikkate almanızı öneririz.

- Akıllı telefonunuza ekran kilidi koyun ve yetkisiz erişimi önlemek için bilgisayarlarınızda güçlü parolalar kullanın.

- Bilgisayarınızdaki veya telefonunuzdaki yönetici ayrıcalıklarını kısıtlayın. Bilgisayarınızı yönetici olarak veya kök erişimiyle çalıştırırsanız, casus yazılım yükleme işini çok daha kolay hale getirirsiniz.

- Bir Android telefona root atmak veya bir iPhone'a jailbreak işlemi yapmak cihazınızı casus yazılımlara açık hale getirir. Gerçekten işlevselliğe ihtiyacınız olmadığı sürece bunu yapmayın.

- Güvenli olmayan Wi-Fi ağları kullanmayın veya kullanacaksanız kendinizi korumak için Sanal Özel Ağ kullanın.

- Uygulamaları yüklerken özellikle mikrofona, kameraya, telefona veya kişisel verilere erişmek için izin istendiğinde verdiğiniz izinlere dikkatlice bakın .  Uygulama makul görünenden daha fazla bilgi istiyorsa (örneğin kameranıza erişmek isteyen bir sudoku oyunu) bu bir casus yazılımın işareti olabilir.

- Nereye yönlendirdiklerinden emin değilseniz e-postalardaki bağlantılara tıklamayın. Şüpheli dosya paylaşım ağlarından dosya indirmeyin; büyük olasılıkla güvenli değildir.

- Cihazlarınızda virüs ve kötü amaçlı yazılımlardan koruma programı bulundurun.